Zabezpieczenie społeczne

Zabezpieczenie społeczne w Niemczech, w Polsce i w Czechach

Przy podejmowaniu pracy w sąsiednim kraju powstaje wiele pytań. Na temat ubezpieczenia zdrowotnego, zasiłku rodzinnego, ubezpieczenia emerytalno-rentowego czy ubezpieczenia wypadkowego. Dotyczy to w szczególności pracowników przygranicznych, mieszkających w jednym kraju i pracujących w drugim. Gdzie opłacam moje składki ubezpieczeniowe? W którym kraju mogę pójść do lekarza, kiedy zachoruję? Jakie świadczenia otrzymam ja i moja rodzina w miejscu zamieszkania? Są to typowe kwestie zabezpieczenia społecznego i ważne jest te prawa znać i je egzekwować. Na tej stronie w sposób krótki i konkretny odpowiadamy na najważniejsze pytania.

Kim jest pracownik przygraniczny?

Pracownik przygraniczny to osoba wykonująca pracę najemną lub na własny rachunek w Państwie Członkowskim, która zamieszkuje na terytorium innego Państwa Członkowskiego, gdzie co do zasady powraca każdego dnia lub co najmniej raz w tygodniu (rozp. (WE) nr 883/2004). Niniejsza publikacja dotyczy tylko pracowników, a nie osób pracujących na własny rachunek.

Uwaga: Oprócz tej definicji pracownika przygranicznego istnieje definicja z prawa podatkowego, zapisana w kilku umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania lub regulacjach specjalnych, według których pracownicy przygraniczni pod pewnymi warunkami podlegają obowiązkowi podatkowemu w kraju zamieszkania. Jednak w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania między Niemcami a Polską i Czechami nie ma takich szczególnych regulacji.

Gdzie ubezpieczeni są pracownicy przygraniczni?

Zasadniczo pracownicy transgraniczni ubezpieczeni są w kraju, w którym pracują. Również w razie krótkoterminowych pobytów w celu świadczenia pracy jest więc konieczne przystąpienie do systemu ubezpieczeń społecznych kraju zatrudniającego. Składki do systemów zabezpieczenia społecznego opłaca się więc w miejscu pracy.

Ze świadczeń można częściowo korzystać również w miejscu zamieszkania. O szczegółach dowiesz się w poniższych punktach.

Generalnie zgodnie z regułami wspólnotowymi UE obowiązuje zasada, że pracownicy transgraniczni w sprawach zabezpieczenia społecznego nie mogą być traktowani gorzej niż pracownicy, którzy mieszkają i pracują w tym samym kraju.

UWAGA: Komisja Europejska przedłożyła propozycję zmian w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Obecnie jest ona konsultowana. Wyżej wymienione zasadnicze reguły będą nadal obowiązywać. W trakcie 2019 r. mogą jednak nastąpić zmiany dot. szczegółów.

Dotyczy to w szczególności ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. Zaproponowano dwie zmiany, które jednak są jeszcze przedmiotem negocjacji.

Pobyt za granicą w celu poszukiwania pracy w trakcie pobierania świadczenia: ma zostać przedłużony z trzech do sześciu miesięcy. Na wniosek możliwe jest też przedłużenie.

Wypłata zasiłku dla bezrobotnych: W przypadku bezrobocia pracowników przygranicznych obecnie odpowiedzialny w sprawach wypłaty świadczeń dla bezrobotnych jest urząd pracy w miejscu zamieszkania.

W przyszłości to urząd pracy w ostatnim miejscu zatrudnienia, czyli w miejscu, w którym opłacane były składki, ma wypłacać zasiłek dla bezrobotnych, ale tylko wówczas, gdy pracownik przygraniczny pracował tam co najmniej 12 miesięcy. W przypadku krótszego okresu właściwy będzie nadal urząd pracy w miejscu zamieszkania.

O zmianach będziemy informować na tej stronie.

• Z czego składa się zabezpieczenie społeczne w Polsce?

Podstawowe zasady

Dla pracowników oraz osób prowadzących działalność gospodarczą istnieje obowiązek ubezpieczenia. Za pobieranie i rozliczanie wszystkich składek ubezpieczeniowych odpowiada Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Ustawa o ubezpieczeniach społecznych reguluje wszystkie kwestie ubezpieczeń obowiązkowych oraz dobrowolnego przystąpienia do systemu ubezpieczeń społecznych.

Uwaga: Do ubezpieczenia społecznego zalicza się ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe. Składek na fundusz pracy (ubezpieczenie na wypadek bezrobocia) oraz na ubezpieczenie zdrowotne oficjalnie nie zalicza się do ubezpieczenia społecznego.

Składki na ubezpieczenia społeczne w Polsce w 2020 r.:

Ubezpieczenie społeczne	Pracownicy	Pracodawcy
Ubezpieczenie chorobowe	2,45 %	0,00 %
Ubezpieczenie wypadkowe	0,00 %	0,40 - 3,60 %
Ubezpieczenie rentowe	1,50 %	6,50 %
Ubezpieczenie emerytalne	9,76 %	9,76 %
Fundusz Pracy	0,00 %	2,45 %
Ubezpieczenie zdrowotne	9,00 %	0,00 %

Jak czytać tabelę: Składka odprowadzana na ubezpieczenie emerytalne wynosi dla pracodawcy i pracownika po 9,76% wynagrodzenia brutto.

Dalsze uwagi:

• Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 7,75% jest odliczana od podatku.
• Maksymalna roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie może być wyższa od kwoty trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w danym roku kalendarzowym. W 2020 r. jest to kwota 156.810 zł.
• Podstawa wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. Wynagrodzenie to w 2020 r. wynosi 5.227 zł. Dla pozostałych rodzajów ubezpieczeń nie ma maksymalnej podstawy wymiaru składki.
• W Polsce nie ma ubezpieczenia pielęgnacyjnego oraz limitu wynagrodzenia zwalniającego z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.